Cukry proste przykłady

Cukry proste- przykłady
Zanim przejdziemy do przykładów cukrów prostych, przypomnijmy sobie, co to są cukry proste. Cukry proste to inaczej monosacharydy, mono, czyli jeden, co jest przeciwieństwem cukrów złożonych- polisacharydów, bo poli- oznacza wiele, polisacharydy zawierają wiele cząsteczek cukrów prostych. Monosacharydy są dobrze rozpuszczalne w wodzie oraz słodkie w smaku, są bezwonne i bezbarwne. W swoim szkielecie węglowym zawierają od 3 do 8 atomów węgla. (W niektórych opracowaniach można spotkać się z definicją, że zawierają od 3 do 7 atomów węgla). Część cukrów prostych może występować w postaci pierścienia, a część w postaci łańcucha. Forma pierścieniowa jest jednak częściej spotykana. Zapoznajmy się z przykładami cukrów prostych:

Pierwszym najpopularniejszym cukrem prostym jest glukoza. Glukoza jest podstawowym źródłem energii dla komórek- jest bowiem substratem w procesie oddychania komórkowego. Glukoza jest magazynowana u człowieka w wątrobie w postaci polisacharydu- glikogenu. Glukoza jest też formą transportową cukru u roślin. Glukoza w swojej budowie ma 6 atomów węgla, dlatego należy do heksoz. Glukoza wykorzystywana jest w przemyśle spożywczym, np. syrop glukozowy, a także w przemyśle farmaceutycznym, jako tabletki do podniesienia poziom cukru we krwi- z racji tego, że jest ona łatwo przyswajalna przez organizm człowieka. Glukoza jest składnikiem większości disacharydów i polisacharydów. Wzór sumaryczny glukozy to C6H12O6. Spójrz jak wyglądają wzory strukturalne glukozy. Po lewej forma łańcuchowa, a po prawej pierścieniowa. W formach pierścieniowych atomy węgla występują w kątach wielokąta, chyba, że zaznaczono inaczej- np. mamy zaznaczony tlen, więc tam nie ma węgla, dla przykładu na zielono zaznaczono „niewidoczne” atomy węgla.

Fruktoza to kolejny przykład monosacharydu. Stanowi dodatkowe źródło energii, gdyż szybko i łatwo przekształca się w glukozę. Fruktoza także należy do heksoz. Fruktoza występuje w owocach i nektarach kwiatowych. Fruktozę wykorzystuje się w przemyśle spożywczym- popularne syropy: syrop fruktozowy lub glukozowo-fruktozowy. Fruktoza jest składnikiem disacharydu- sacharozy, czyli cukru obecnego w naszych cukierniczkach. Fruktoza jest gorzej przyswajalna przez organizm człowieka niż glukoza. Fruktoza ma taki sam wzór sumaryczny jak glukoza, jednak ich wzory strukturalne różnią się od siebie.

Galaktoza to cukier prosty, który wchodzi w skład disacharydu-laktozy oraz stanowi dodatkowe źródło energii dla komórek. Utleniona galaktoza buduje ścianę komórkową roślin. Galaktoza należy do heksoz. Z racji tego, że jest składnikiem laktozy, to znajduje się w mleku ssaków, a co za tym idzie- w produktach mlecznych. Galaktoza w organizmie człowieka może być wykorzystywana do eliminowania patogenów. Galaktoza ma taki sam wzór sumaryczny jak glukoza, zapewne zauważyłeś/-aś, że wzory sumaryczne w chemii organicznej nie dostarczają nam wiele informacji, ponieważ mając podany wzór C6H12O6, nie jesteśmy w stanie stwierdzić, czy jest to glukoza, fruktoza czy galaktoza, dlatego w chemii organicznej powszechniej używa się wzorów strukturalnych. W tych i kolejnych wzorach strukturalnych- pierścieniowych pominięto narysowanie atomów wodoru odchodzących od „niewidocznych” atomów węgla.

Deoksyryboza- to pięciowęglowy cukier (pentoza), który jest składnikiem DNA. DNA nie bez powodu nazywa się kwasem deoksyrybonukleinowym. Wzór sumaryczny deoksyrybozy to C5H10O4. A tak przedstawiają się wzory strukturalne (forma łańcuchowa i pierścieniowa)

Ryboza- to także pięciowęglowy cukier, który buduje RNA- kwas rybonukleinowy. Wzór sumaryczny rybozy to C5H10O5. Poniżej wzory strukturalne:

Aldehyd glicerynowy- to cukier prosty należący do trioz, czyli zawierających 3 atomy węgla. Jest pośrednim produktem szlaku metabolicznego- fotosyntezy oraz powstaje na początku rozkładu glukozy. Jego wzór sumaryczny to C3H6O3, a oto jego wzór strukturalny: Z racji tego, że należy do trioz, nie posiada formy pierścieniowej- do niej wymagana jest obecność co najmniej 4 atomów węgla.

Ćwiczenie- rozpoznaj opisany cukier:
a) Występuje w owocach i stanowi dodatkowe źródło energii, jest składnikiem sacharozy.
b) Podstawowe źródło energii, substrat w procesie oddychania komórkowego, heksoza.
c) Buduje kwas nukleinowy, który jest nośnikiem informacji genetycznej. Kwas ten występuje w jądrze komórkowym.
d) Pentoza, która buduje kwas nukleinowy, który bierze udział w syntezie białek.

Klucz odpowiedz:
a) fruktoza, b) glukoza, c) deoksyryboza, d) ryboza.