Giga

„Giga” jest to przedrostek dodawany do nazwy jednostki miary, oznaczający powiększenie jej miliard razy.

Przykłady:
– gigagram – miliard gramów (czyli milion kilogramów albo tysiąc ton)
– gigawat – miliard watów
– gigadżul – miliard dżuli
– gigabajt – miliard bajtów
– gigametr – miliard metrów

Co ciekawe – jednostki „gigametr” tradycyjnie nie używa się – nigdy się ona nie przyjęła. Np. zwykle mówi się, że odległość z Ziemi do Słońca wynosi „150 milionów kilometrów”, a nie „150 gigametrów”.

Skrótem od „giga” jest „G” (duże G!). Zatem gigawat to w skrócie „GW”, a gigagram to „Gg”.

Przedrostek „giga” jest tylko jednym z całej rodziny różnych przedrostków, modyfikujących wielkość jednostek miar.

I tak – istnieją przedrostki zwielokrotniające (wraz ze skrótami):

– deka – 101x – 10x – [da]
– hekto – 102x – 100x – [h]
– kilo – 103x – 1 000x – [k]
– mega – 106x – 1 000 000x – [M]
– giga – 109x – 1 000 000 000x – [G]
– tera – 1012x – 1 000 000 000 000x – [T]
– peta – 1015x – 1 000 000 000 000 000x – [P]
– eksa – 1018x – 1 000 000 000 000 000 000x – [E]
– zetta – 1021x – 1 000 000 000 000 000 000 000x – [Z]
– jotta – 1024x – 1 000 000 000 000 000 000 000 000x – [Y]

Stąd pochodzą takie nazwy jak dekagram (dag = 10 gramów), kiloniuton (kN = 1000 niutonów), czy np. megametr (Mm). Podobnie jak w przypadku gigametra – na ogół nie używa się megametrów. Mówimy zwykle, że odległość z Warszawy do Lizbony to około „2000 kilometrów”, a nie „2 megametry”.

Istnieją także przedrostki dzielące (również ze skrótami):

– decy – 0,11x – 0,1x – [d]
– centy – 0,12x – 0,01x – [c]
– mili – 0,13x – 0,001x – [m]
– mikro – 0,16x – 0,000 001x – [µ]
– nano – 0,19x – 0,000 000 001x – [n]
– piko – 0,112x – 0,000 000 000 001x – [p]
– femto – 0,115x – 0,000 000 000 000 001x – [f]
– atto – 0,118x – 0,000 000 000 000 000 001x – [a]
– zepto – 0,121x – 0,000 000 000 000 000 000 001x – [z]
– jokto – 0,124x -0,000 000 000 000 000 000 000 001x – [y]

Na przykład mililitr to jedna tysięczna litra, decytona – jedna dziesiąta tony, mikrometr to jedna milionowa metra, czyli jedna tysięczna milimetra. Zwykle zamiast „mikrometr” mówi się w skrócie „mikron”.

Zwykle skrótem od jednostki „mikro” jest grecka litera „my” [μ], ale jeśli jej użycie nie jest możliwe, to można także zapisać to jako literę „u”. Czyli „μm” i „um” to to samo, ale pierwsze jest w pełni poprawne, a drugie jedynie dopuszczalne, gdy nie da się inaczej.

Powyższe przedrostki to tak zwana skala dziesiętna – ponieważ są one oparte o potęgi dziesiątki. (Zwykle – co trzecią potęgę dziesiątki).
Istnieje także skala dwójkowa – oparta o potęgi dwójki (co dziesiątą potęgę dwójki). Są to (wraz ze skrótami):

– kibi – 210x – 1 024x – [Ki]
– mebi – 210x – 1 048 576x – [Mi]
– gibi – 210x – 1 073 741 824x – [Gi]
– tebi – 210x – 1 099 511 627 776x – [Ti]
– pebi – 210x – 1 125 899 906 842 624x – [Pi]
– eksbi – 210x – 1 152 921 504 606 846 976x – [Ei]
– zebi – 210x – 1 180 591 620 717 411 303 424x – [Zi]
– jobi – 210x – 1 208 925 819 614 629 174 706 176x – [Yi]

Powyższe przedrostki są stosowane wraz z bajtem – jednostką pamięci komputerowej. I tak – „kibibajt” [KiB] to 210 bajtów, czyli 1024 bajty. „Mebibajt” [MiB] to 220 bajtów, czyli 1024 kibibajty, czyli 1 048 576 bajtów, itd.

Nazwy jednostek dwójkowych wprowadzono w 1998 roku. Dawniej używano zwykłych nazw dziesiętnych, jednak z dwójkowymi mnożnikami – np. „kilobajt” to było 1024 bajty (a nie 1000 bajtów). Prowadziło to do wielu nieporozumień, dlatego postanowiono to zmienić. W związku z tym dziś „gigabajt” to miliard bajtów, natomiast dawniej było to dokładnie 1 073 741 824 bajty (- dziś należałoby powiedzieć „gibibajt”). Oczywiście nadal może to prowadzić do nieporozumień w przypadku gdy korzystamy z jakiegoś starego źródła (np. książki, czy artykułu prasowego wydanego wkrótce po 1998), bo nie można mieć pewności czy autor stosował już nowe oznaczenia, czy jeszcze stare.

Nie istnieją dwójkowe przedrostki „dzielące” – tzn. nie ma „milibajtów”, ani „mikrobajtów”.