Sód (Na) pierwiastek

Sódtez ta
Sód to pierwiastek, którego symbolem jest Na. Sód leży w pierwszej grupie układu okresowego (grupa litowców) i w 3 okresie, ma zatem 1 elektron walencyjny i 3 powłoki elektronowe. Liczba atomowa Z sodu to 11, sód ma zatem 11 elektronów i 11 protonów. Masa atomowa sodu wynosi 22,99 u, co oznacza, że liczba masowa A sodu to 23. To z kolei oznacza, że sód ma 23 nukleony, w tym 12 neutronów. Sód jest metalem bardzo aktywnym, o stosunkowo niskiej energii jonizacji. Sód w związkach jest jednowartościowy. Temperatura wrzenia sodu wynosi 883°C, a temperatura topnienia 98°C, sód w warunkach normalnych jest więc srebrnym ciałem stałym. Zapiszmy sobie konfigurację powłokową sodu:
K2L8M1
i podpowłokową, oraz podpowłokową skróconą:
1s22s22p63s1
[Ne]3s1
Sód ma aż 14 izotopów, z których tylko jeden jest stabilny:
23Na- izotop stabilny, w tej postaci sód występuje w przyrodzie.
22Na- izotop promieniotwórczy, który znalazł zastosowanie w badaniach wykorzystujących techniki jądrowe, gdyż jest on stabilnym źródłem promieniowania.

Sód wykazuje dobre przewodnictwo elektryczne i cieplne, jest przecież metalem. Jest bardzo plastyczny- można go kroić nożem. Jest wykorzystywany w chemii organicznej przy reakcjach eliminacji i reakcji syntezy alkanów. Wraz z lodem tworzy mieszaninę oziębiającą.

Sód w związkach
Sód tworzy wiele związków chemicznych, np. nadtlenek sodu- otrzymuje się go w reakcji sodu z tlenem.
2Na+O2→ Na2O2

Nadtlenek sodu w reakcji z sodem przechodzi w tlenek sodu
Na2O2 + 2Na – > 2Na2O

Tlenek sodu to substancja stała, higroskopijna. Wykorzystuje się go przy produkcji szkła sodowo-wapniowego, które ma niską temperaturę topnienia. Jest to tlenek zasadowy, zatem reaguje z kwasami i wodą
Reagując z wodą daje wodorotlenek sodu- NaOH. Reakcja ta przebiega następująco:
Na2O+H2O→2NaOH

Wodorotlenek sodu można też otrzymać w reakcji sodu z wodą:
2Na+2H2O→2NaOH+H2

Zasada sodowa to jedna z najsilniejszych zasad. Jest to żrąca i higroskopijna biała substancja stała. Zasada sodowa jest elektrolitem, co oznacza, że jej wodny roztwór przewodzi prąd elektryczny. Zasada sodowa wykorzystywana jest do udrażniania rur. Znalazła też zastosowanie w produkcji mydeł i środków czyszczących. Wykorzystywana jest także do przemysłowego uzdatniania wody. Zasada sodowa rozpuszczona w wodzie daje ług sodowy, jest to substancja niebezpieczna dla człowieka, powoduje silne oparzenia na skórze człowieka, a w konsekwencji może nastąpić zgon.

Sód tworzy również wodorek- wodorek sodu NaH. Wodorek można otrzymać w reakcji syntezy sodu i wodoru:
2Na + H2 → 2NaH

Wodorek ten reaguje z wodą tworząc wodorotlenek sodu i wodór.
NaH + H2O→ NaOH + H2
Wodorek ten wykorzystywany jest w chemii organicznej.

Sód jest także składnikiem wielu soli, z których wybrane zostały omówione poniżej.
NaCl- chlorek sodu, czyli nic innego jak sól kuchenna, która nadaje naszym potrawą słony smak. Wykorzystywana jest także jako konserwant do żywności oraz do posypywania dróg podczas zimy, aby te były mniej śliskie.
Na2CO3, czyli węglan sodu, zwany sodą. Wykorzystuje się go do produkcji szkła krzemianowego, czyli takiego, który szkła, które służy do produkcji szyb i urządzeń optycznych. Dawniej to właśnie on z niego pozyskiwany był sód w reakcji prażenia. Obecnie jednak sód otrzymywany jest w wyniku reakcji analizy chlorku sodu w obecności chlorku wapnia, który ma za zadanie zmniejszyć temperaturę prowadzenia reakcji.
Na3PO4, czyli fosforan(V) sodu, który wykorzystywany jest jako konserwant do żywności oraz w ogrodnictwie jako nawóz.
Na2SO4, czyli siarczan(VI) sodu, który wykorzystywany jest jako środek przeczyszczający. Forma uwodniona tego związku nazywa się solą glauberską, od nazwiska pierwszego twórcy tej soli- Johanna Glauberga. Siarczan(VI) sodu występuje w przyrodzie w postaci minerału- tenardytu, który jest bardzo rzadki.
NaHCO3, wodorowęglan sodu, który jest głównym składnikiem proszku do pieczenia. Jest składnikiem gaśnic piankowych oraz składnikiem leków na nadkwasotę.

Sód w ciele człowieka
Oprócz tego, że sód jest składnikiem wielu związków nieorganicznych, to znajduje się też w ciele człowieka jako makroelement. Jest on odpowiedzialny za wiele rzeczy, np. za przewodzenie impulsów nerwowych. Razem z potasem antagonistycznie regulują gospodarkę wodną w organizmie- sód zatrzymuje wodę w ciele, a potas jest odpowiedzialny za jej usuwanie. Sód dodatkowo pobudza enzymy i zapewnia odpowiednią pracę serca. Nadmiar sodu w organizmie sprzyja nadciśnieniu- woda w naszym ciele jest masowo zatrzymywania i zwężają się naczynia krwionośne. To z kolei może doprowadzić do udaru. Nadmiar sodu może również prowadzić do raka żołądka. Oprócz tego, że sód znajdziemy w naszej solniczce, jako składnik chlorku sodu, to występuje on jeszcze w rybach, serach i płatkach. Wcześniej zostało wspomniane, że związki, których składnikiem jest sód, to popularne konserwanty do żywności, dlatego występuje on w większości produktów spożywczych. Aby więc nie dopuścić do sytuacji, w której mamy nadmiar sodu, zaleca się ograniczenie dodawania soli do naszych dań. Sól ze względu na obecny w niej sód może być dla nas zabójcza- bowiem spożycie 40 gram soli może doprowadzić do bólów żołądka, nudności, złego samopoczucia, a nawet śmierci.